رشته های صنایع دستی شهرستان بجستان
برك بافي
واژه برك به طور ساده یکپارچه با بافت صاف و با نخ پنبهاي را گویند، ان را در زبانهاي و لهجههاي مختلف به طور گوناگون تلفظ می کنند برك نام پارچهاي است بسیار مرغوب که در خراسان بافته می شود و بزرگان از ان سرداري و جبه می دوختند این پارچه از کرك بز یا پشم شتر بوده و بیشتر در نواحی بجستان، گناباد، فردوس، بشرویه بافته می شده است و از لطافت و استحکام خاصی برخوردار بوده است.
کاربرد برك در گذشته: براي اینکه پارچه برك از پشم بوده و این باعث می شود کمتر کسی به این حساسیت داشته باشد در گذشته امیران و بزرگان براي شنل و پالتو استفاده می کردند.
پلاس بافی
این نوع فرش در منطقه بجستان بخصوص در روستاهای اطراف و هم جوار بافته می شده است. پلاس ها معمولاً از موی بز بافته می شده در طراحی و نقش آن از موهای رنگی و طبیعی بزهای منطقه استفاده می کردند. بطور مثال از موی بز زرد جهت رنگ زرد-از موی بز سیاه جهت رنگ سیاه-از موی بز سفید جهت رنگ سفید و ... استفاده می کردند.
پارچه بافی:
فرآوردههایی که با کمک دستگاههای بافندگی سنتی دووردی، چهار وردی و ... تولید می شود جاجیم، پارچه های دستباف پنبهای و پشمی و ابریشمی که در مناطق مختلف شهری و روستایی تولید می شوند از این نوع دستبافتهاست. دستبافی از گذشته دور یکی از حرفههای سنتی صنعتگران این خطه می باشد و در اکثر روستاها به شکل خانگی یا کارگاهی تولید میشوند. در سالیان گذشته منازلی که ساخته میشد حتما بخش از منزل بعنوان کارگاه پارچهبافی اختصاص می یافت. از سایر بافتههای سنتی بجستان می توان از تولیدات برک بافان و فرت بافان یادکرد که شامل انواع حوله، دستمال، لنگ چادر و پارچه پیراهنی چادری میباشد که بصورت یک نخی، دونخی و کرباسی تهیه می شود.
از مهمترین طرحهایی که در پارچههای سنتی بجستان استفاده می شود طرح شطرنجی و یزدی می باشد. از مهمترین وسایلی که در این حرفه استفاده می شود میتوان به تون پارچه بافی، چرخوک (وسیله محلوج کردن پنبه) دیکلون (برای ریسیدن پشم و پنبه) و چرخ نخ ریسی اشاره کرد. پارچه بافی در اکثر روستاهای بجستان رواج داشته است. جاجیم بافی در روستاهای مطرآباد، بقچیر و افکان و بهاباد و تولید می شده است. در حال حاضر پارچه بافی سنتی در کارگاههایی در روستای جزین به حیات خود ادامه می دهد.
بافته های داری (گلیم، قالی، گبه، پلاس و ...)
در مجموعه صنایعدستی و هنرهای سنتی ایران، زیراندازها جایگاه ویژهای دارند زیراندازهای سنتی که در اکثر نقاط ایران مورد استفاده قرار می گیرد شامل قالی، گلیم، زیلو، پلاس، گبه، نمد زیرانداز و حصیر زیرانداز می شود و از گذشتههای دور تا به امروز از لحاظ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بین تمام صنایع دستی ایران موقعیت خاصی داشته است. بافتههای داری محصولاتی است که به کمک دارهای افقی یا عمودی مستقر در زمان بافت تولید می شود.
بافتنی ها:
انواع محصولاتی که با کمک میل و قلاب و مانند آن با بهرهگیری از الیاف طبیعی تولید می شود نظیر جوراب، کلاه، دستکش، شالگردن و ... که امروزه عمدتاً در مناطق روستایی و به دست زنان تولید می شود. بافتنیها متناسب با شرایط آب و هوایی و فرهنگی در هر یک از مناطق و روستاهای بجستان از قدیم رواج داشته است و می توان از کلاهبافی در نوق و قاسم آباد، پاپیچبافی در فخرآباد و ... اشاره کرد.
رودوزی های سنتی:
همه محصولاتی که از طریق دوختن نقوش سنتی روی پارچههای بی نقش یا کشیدن قسمتی از نخهای پارچه بوجود میآید. رودوزیهای سنتی متجاوز از 30 نوع میباشد که در هر منطقه با بهرهگیری از ویژگیهای منطقهای و فرهنگی از نظر طرح و نقش بر اساس سنتهای موجود تولید میشود. رودوزیهای سنتی بجستان عمدتاً شامل گل و گیاه در گوشهها و وسط پارچه میباشد و از رنگهای قرمز و سبز و نارنجی استفاده میگردیده است.
سبد بافی
سبدبافی یکی از کهنترین فنون و هنرهایی است که برمبنای نتایج کاوشهای باستانشناسی قدمت آن به دوران زندگی بشر در پیش از تاریخ باز میگردد. نحوه بافت سبد در استان خراسان رضوی یکسان بوده و فقط ماده اولیه آن باهم تفاوت دارد. شهرستان بجستان در منطقهای کویری در جنوب خراسان رضوی واقع گردیده و تپه ماهورها و ارتفاعات آن نقاطی است که درختچه های بید و بادمشک و معدودی ارغوان در آن پراکنش دارد. همین و ضعیت جغرافیایی از قدیم توجیهی برای رونق فن و هنر سبد بافی در منطقه بوده است.
سبدبافی از هنرهای دستی روستای مزار است که از گذشته دور با توجه به نیاز مردم و کاربرد سبد در زندگی روز مره مخصوصا حمل میوه، پخت نان، حمل بار و ... و همچنین با وجود فراوانی بید و بیدمشک و اندکی ارغوان که نسبت آن 2 به 10 می باشد. این فن و هنر رایج شده است. سبدبافی هنری است زیبا و ماندگار که علاوه بردوام و استحکام ازمواد طبیعی و بوم آورد است. به طور کلی در بجستان با توجه به کویری بودن منطقه سبد را معمولا از شاخههای نازک درختان بید، ارغوان، بادمشک، گز و... تهیه میکنند. سبدبافی توسط ساکنین روستا در فصل زمستان در حیاط منزل و یا در میدانگاهی روستا انجام میگرفته و همچنان ادامه دارد.
تولیدات سبدی شامل: سبد بزرگ حمل علوفه و کاه، سبدهای کوچک حمل میوه (دسته دار)، سبدهای نان، سبدهای گلرش و وسیله حمل بار به نام «زنبر» یا فرغون دستی و...است. امروزه سینی چوبی پیتزا و ظروف حمل نان نيز بافته ميشود. نحوه بافت سبد در روستاي مزار و شيوههاي مربوط به آن با مناطق ديگر یكسان ميباشد.